Η ψωρίαση είναι μία συχνή αυτοάνοση φλεγμονώδης διαταραχή, μη μεταδοτική, με συχνότερη μορφή (το 80% περίπου των περιστατικών) την κατά πλάκας ψωρίαση, η οποία χαρακτηρίζεται από ροδόχροες πλάκες, που καλύπτονται από ασημένια λέπια. Οι περιοχές του σώματος που επηρεάζονται συχνότερα είναι το τριχωτό της κεφαλής, οι αγκώνες, τα γόνατα και ο κορμός. Τα συχνότερα συμπτώματα της ψωρίασης είναι ο κνησμός, ερυθρότητα, αποφολίδωση και πόνος. 

Η ψωρίαση σε αριθμούς:

• 2-3% του γενικού πληθυσμού πάσχει από ψωρίαση 
• 7,4 εκατομμύρια Αμερικανοί έχουν ψωρίαση
• 6,5 εκατομμύρια Ευρωπαίοι έχουν ψωρίαση
• 250.000  Έλληνες έχουν ψωρίαση
• 20-30 ετών και 50-60 ετών οι συνηθέστερες ηλικίες πρώτης εμφάνισης
• 80% των ασθενών έχουν κοινή, κατά πλάκας ψωρίαση
• 22-50% των ασθενών εκδηλώνει ψωρίαση πρώτα στο τριχωτό της κεφαλής
• 2 στους 3 ασθενείς πάσχουν ταυτοχρόνως από άλλα, φλεγμονώδη νοσήματα

Τι προκαλεί την ψωρίαση

Η ψωρίαση πλήττει εξίσου σχεδόν άνδρες και γυναίκες και σχετίζεται με γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Αν και η παρουσία κληρονομικής προδιάθεσης εκτιμάται ως παράγοντας κινδύνου (ο κίνδυνος αγγίζει το 50% εάν και οι δύο γονείς έχουν προσβληθεί), ωστόσο δεν επαρκεί για την εκδήλωση της ψωρίασης. Οι εκλυτικοί παράγοντες που πυροδοτούν την ψωρίαση είναι αρκετοί:

• Ψυχολογικοί παράγοντες: έντονο stress και συναισθηματική φόρτιση
• Ενδοκρινικοί παράγοντες: εφηβεία, εγκυμοσύνη, εμμηνόπαυση
• Μεταβολικοί παράγοντες, όπως υπασβεστιαιμία
• Λοιμώξεις, όπως β-αιμολυτικοί στρεπτόκοκκοι, HIV 
• Φάρμακα: αντικαταθλιπτικά, αντιυπερτασικά, απότομη διακοπή κορτικοστεροειδών, ιντερφερόνη, ανθελονοσιακά, αναστολείς διαύλων ασβεστίου κ.α.
• Τρόπος ζωής: κάπνισμα, αλκοόλ, παχυσαρκία
• Εποχιακοί παράγοντες: δριμύ ψύχος, υγρό και ψυχρό κλίμα
• Δερματικά τραύματα

Πώς προκαλούνται οι δερματικές βλάβες στην ψωρίαση

Προδιαθεσικοί παράγοντες σε συνδυασμό με εκλυτικούς προκαλούν την παθολογική διέγερση κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος (Τ-λεμφοκύτταρα). Τα Τ-λεμφοκύτταρα, φθάνοντας με την κυκλοφορία του αίματος σε κάποιο σημείο του δέρματος, δημιουργούν μία τοπική φλεγμονώδη αντίδραση και παράγουν διάφορες ουσίες (κυτταροκίνες), όπως την ιντερλευκίνη 17Α (IL-17Α). Οι ουσίες αυτές δρουν πάνω στα κύτταρα του δέρματος και διαταράσσουν το φυσιολογικό τους κύκλο. Σε άτομα χωρίς ψωρίαση, τα κύτταρα του δέρματος ωριμάζουν φυσιολογικά, μεταφέρονται στην επιφάνεια του δέρματος και αποβάλλονται μέσα σε ένα διάστημα 28 ημερών. Αντίθετα, σε άτομα με ψωρίαση, τα κύτταρα αυτά ωριμάζουν και μεταφέρονται ταχύτερα στην επιφάνεια του δέρματος, μέσα σε ένα διάστημα 3 έως 6 ημερών. Καθώς ο οργανισμός δεν είναι σε θέση να αποβάλει τα πλεονάζοντα κύτταρα με τόσο γρήγορους ρυθμούς, σχηματίζονται σωροί κυττάρων που αποτελούν τις χαρακτηριστικές δερματικές «βλάβες» της ψωρίασης.

Ψωρίαση και συννοσηρότητες

Δεν πρόκειται απλώς για ένα δερματικό νόσημα ούτε η επίπτωση της ψωρίασης είναι «απλώς» ένα αισθητικό πρόβλημα. Πρόκειται για μια χρόνια, δυσίατη και κάποιες φορές επώδυνη ασθένεια, η οποία συνήθως επηρεάζει στο σύνολό της την καθημερινότητα των ατόμων που πάσχουν και την ψυχολογική τους κατάσταση, αυξάνοντας τον κίνδυνο να εκδηλώσουν κατάθλιψη. Σημαντικό ποσοστό των ασθενών με ψωρίαση αναπτύσσουν ψωριασική ονυχία ή ψωριασική αρθρίτιδα. Η τελευταία επηρεάζει τις αρθρώσεις, προκαλώντας τους μη αναστρέψιμη βλάβη, δυσκαμψία και πόνο. Άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας, με τα οποία συνδέεται η ψωρίαση είναι ο διαβήτης, οι καρδιακές παθήσεις και η κατάθλιψη.

Η βαρύτητα της νόσου

Η ψωρίαση μπορεί να χαρακτηριστεί ως ήπιας, μέτριας ή βαριάς μορφής. Η αξιολόγηση της βαρύτητας τίθεται με βάση την εικόνα του προσβεβλημένου δέρματος, τη συνολική επιφάνεια του σώματος που εμφανίζει δερματικές βλάβες και τη συννοσηρότητα. Βασίζεται κυρίως σε κλινικούς δείκτες, οι οποίοι ωστόσο, δε συμπεριλαμβάνουν την ψυχολογική διάσταση της νόσου, παράμετρος που αξιολογείται από το θεράποντα ιατρό, του οποίου ο ρόλος είναι κομβικός για την έγκαιρη και σωστή διάγνωση της ψωρίασης και τη χορήγηση της κατάλληλης θεραπείας, μέσα από τη θεραπευτική συμμαχία γιατρού-ασθενούς. Πολύ σημαντικό ρόλο παίζει η συμμόρφωση του ασθενούς στο να ακολουθήσει τη θεραπεία που θα του προτείνει ο γιατρός, καθώς σε περίπτωση διακοπής της, τα συμπτώματα θα επανέλθουν μετά από κάποιο χρονικό διάστημα. Επίσης, πολλοί ασθενείς ενώ μπορεί να εμφανίζουν λίγες πλάκες, επηρεάζεται από αυτό σημαντικά η ποιότητα ζωής τους, ιδίως όταν αυτές είναι στο πρόσωπο, στο τριχωτό της κεφαλής και στα νύχια. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο ασθενής χρήζει να λάβει συστηματική αγωγή, καθώς η σοβαρότητα της νόσου χαρακτηρίζεται ως μέτρια προς σοβαρή

Διαχείριση της ψωρίασης: το σχεδόν καθαρό δέρμα είναι ο απώτατος στόχος

Ο δείκτης έκτασης και σοβαρότητας της ψωρίασης (PASI) χρησιμοποιείται για την εκτίμηση των εκβάσεων στις κλινικές δοκιμές για τη νόσο και μετρά το ερύθημα, την απολέπιση και το πάχος διήθησης των ψωριασικών πλακών, καθώς και την έκταση διήθησης της βλάβης σε κάθε περιοχή του σώματος. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας της ψωρίασης, η αποτελεσματικότητα εκτιμάται βάσει της μείωσης της βαθμολογίας σε σχέση με την αρχική τιμή (όταν ξεκίνησε η θεραπεία). Το ενδιαφέρον, πλέον, εστιάζεται στην καθιέρωση του PASI 90 (= σχεδόν καθαρό δέρμα) ως απώτατου στόχου της θεραπείας, σύμφωνα με τις συστάσεις των κλινικών κατευθυντήριων οδηγιών και των ρυθμιστικών αρχών.

Οι διαθέσιμες θεραπείες για την ψωρίαση – Οι βιολογικοί παράγοντες

Οι υπάρχουσες θεραπευτικές προσεγγίσεις ταξινομούνται σε τρεις βασικές κατηγορίες:

• τοπική θεραπεία (δερματικές κρέμες και τζελ),
• χρήση της υπεριώδους ακτινοβολίας (φωτοθεραπεία) και
• τη χορήγηση φαρμάκων, είτε από το στόμα είτε σε ενέσιμη μορφή, τα οποία στοχεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα (συστηματική θεραπεία)

Συνήθως, ακολουθείται κάποιος συνδυασμός των παραπάνω θεραπειών αλλά κατά περιόδους μεταβάλλεται η φαρμακευτική αγωγή για την αποφυγή εμφάνισης ανεπιθύμητων ενεργειών ή όταν δεν είναι αποτελεσματική.

Λόγω των συννοσηροτήτων και της συστηματικής φλεγμονής στους ασθενείς με ψωρίαση, υπάρχει ανάγκη για νέες θεραπείες με χρήση από νωρίς που επιτυγχάνουν και  διατηρούν μακροπρόθεσμα καθαρό δέρμα σε περισσότερους ασθενείς. 

Τα πιο πρόσφατα θεραπευτικά όπλα είναι οι λεγόμενοι βιολογικοί παράγοντες. Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες βιολογικών παραγόντων, όπως: 

• οι αντί ΤΝF παράγοντες (με κύριους εκπρόσωπους, την Εταρνεσέπτη, την Ανταλιμουμάμπη και την Ιφλιξιμάμπη), 
• η αντί IL12/23 (με εκπρόσωπο την Ουστεκινουμάμπη) και 
• ο αναστολέας της IL-17A, (με εκπρόσωπο την σεκουκινουμάμπη)

Τα τελευταία είναι πιο στοχευμένα μόρια και δρουν πιο εκλεκτικά στο μηχανισμό της φλεγμονής, που είναι υπεύθυνη για την εμφάνιση της ψωρίασης.

Σήμερα, η επιστημονική γνώση σχετικά με τη φλεγμονώδη αυτή πολυσυστηματική νόσο έχει προχωρήσει πολύ σε σύγκριση ακόμα και με το πρόσφατο παρελθόν και η εξειδικευμένη δερματολογία μπορεί να συμβάλλει στον έλεγχο της νόσου, τη θεαματική αντιμετώπιση των δερματικών συμπτωμάτων και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Ειδικότερα, στην Ελλάδα, οι ψωριασικοί ασθενείς έχουν πρόσβαση σε καινοτόμες και ιδιαίτερα αποτελεσματικές και ασφαλείς θεραπείες. Είναι βέβαια προαπαιτούμενο ο πάσχων να κατανοήσει και να αποδεχθεί ότι η ψωρίαση είναι μια χρόνια αυτοάνοση ασθένεια και θα πρέπει πάντα να βρίσκεται σε επαγρύπνηση για να την έχει υπό έλεγχο ώστε να μην επιδεινωθεί.